- Với danh họa Nguyễn Sáng
Trước “Thời kỳ Đổi Mới”, cuộc sống của nhân dân ta, trong đó có các họa sĩ còn rất nhiều khó khăn gian khổ… Để giúp thầy Nguyễn Sáng và thầy Nguyễn Tư Nghiêm có thêm thu nhập, Lê Đại Chúc thay mặt công ty Đại lý tàu biển Việt Nam đặt hai thầy 2 bức tranh sơn mài khổ lớn với giá 4 cây vàng 1 bức (đủ để mua 1 căn nhà). Chúc lại có cơ hội để học thầy Sáng cách làm tranh sơn mài đỉnh cao. Sau khi hoàn thành tranh, Chúc lại đề nghị công ty Đại lý tàu biển tặng thêm mỗi thầy 1 cây vàng nữa (tính ra tiền).
Sau đây là những bức thư danh họa Nguyễn Sáng gửi cho Lê Đại Chúc.
Hà Nội, 29.5.79
Em Chúc yêu quý!
Anh về Hà Nội lại nhớ Sài Gòn, nhớ những ngày đau khổ em đã an ủi anh, giờ đây anh vẫn ở căn buồng 65 Ng.T.Học Hà Nội sau anh thấy cô đơn và đau khổ quá em Chúc ơi !
Anh cứ yên trí cuối đời anh sung sướng yên tâm làm nghệ thuật bên cạnh chị Thủy hiền lành lúc nào cũng lo lắng cho anh trong đời sống nghệ thuật.
Anh cố gắng làm việc có ít tiền là anh vô Sài Gòn để lo cái giỗ đầu cho Thủy 14.4.1979, không biết có thực hiện được không?
Còn vấn đề vẽ tranh cho em, em xúc tiến thế nào sẽ cho anh biết sau để anh chuẩn bị kết hợp thời gian.
Anh bây giờ đang rỗi, đang đau khổ lắm và sẽ hẹn thư sau Chúc nhé. Anh cho bạn mượn xe đạp hiện nay cũng chưa biết bạn nào mượn.
Ba Thanh của Chúc vẫn khỏe vui chứ? Vợ em và các cháu ngoan nhé
Anh của Chúc – (Nguyễn Sáng ký tên)
29.5.79 – Hanoi
Địa chỉ: Nguyễn Sáng 65 Nguyễn Thái Học Hà Nội
Hẹn thư sau.
Hà Nội 13.06.79
Em Chúc yêu !
Anh đã dần dần ổn định cuộc sống. Ngày mai anh đi sáng tác Sông Đà 1 tuần.
Anh cũng đang sống cực quá và phải lo hết mọi việc gia đình mất nhiều thì giờ sáng tác quá. Anh rất nhớ em. Ba Thanh, vợ em và các cháu khỏe chứ ? Anh ước gì về ngay độ 1 tháng cũng được để hưởng 1 ngày ở không khí gia đình em.
Anh giới thiệu với em 2 vợ chồng bác Hồng Tranh nghệ sĩ nhiếp ảnh vào Sài Gòn để thăm mộ con trai vừa mất ở mặt trận Tây Nam, sẽ ghé thăm em và mong em xem như tiếp anh để cho 2 vợ chồng được vui. Bác Hồng Tranh cũng biết ba em đó. Hai vợ chồng sẽ ở nhà của anh ở Cầu Bông đó.
Chúc em khỏe và toàn gia đình.
Anh – (Nguyễn Sáng ký tên)
Hanoi 27.7.79
Em Chúc yêu quý
Anh nhận được thư em, anh rất cảm động, anh rất yên tâm vì em chăm sóc cho anh mọi mặt vật chất lẫn tinh thần. Anh về Sài Gòn lần này vắng chị Thủy thì lại có em và gia đình em. Anh sẽ không bị cô độc, anh sáng tác không sợ lẻ loi. Anh hiện nay đang chờ chép lại bức tranh sơn mài “Kết nạp Đảng” để có tiền chi phí thêm chứ trông vào đồng hương không đủ, anh đang sống cực lắm, phải làm mọi việc vặt, không có thì giờ để sáng tác, nguy lắm! Anh nhớ Sài Gòn, anh mong vào với em và sáng tác tốt theo ý mong em lo lắng cho anh.
Sau đây em giúp cho anh một việc là tìm mua cho anh chiếc xe đạp mini tốt đồ phụ tùng ngoại để dành khi anh vào Sài Gòn có cái đi ngay, em trích món tiền vào tranh mà mua. Còn chiếc xe đạp của anh hiện nay anh cho bạn mượn mà anh cũng không nhớ bạn nào mượn xem như đã mất rồi. Em thấy có buồn không?
Cho anh hỏi thăm ba em và vợ em với các cháu mạnh.
Anh mong đọc thư em.
Anh – (Nguyễn Sáng ký tên)
Hà nội, 6.3.80
Em Chúc thân yêu
Đã lâu anh không được tin em. Vừa qua ăn tết có vui không ? Anh vẫn sống 1 mình và đang làm việc để có đola vào Sài gòn. Ở đây anh và Fái vẫn gặp nhau có nhắc đến em luôn. Anh nhớ Sài gòn quá ! Và thương vợ quá ! Sống cô đơn quá !
Vấn đề em tạo điều kiện để anh vô Sàigòn có cái sống, em vẫn dành cho anh đấy chứ ? Anh vẫn hy vọng ở em đó.
Dạo này em có sáng tác gì mới không ? Ba Thanh của em có nguồn thơ đất thành Nam không?
Chúc em và gia đình khỏe
Hẹn thư sau
Anh mong thư em
Có khi thu anh vô hoặc hè.
Anh – (Nguyễn Sáng ký tên)
Hà Nội, 6.3.80
Em Chúc
Anh B.X.Fái ra Hà nội có nói chuyện về em và gia đình nhiều anh rất nhớ em và Sài gòn. Anh định về Sài gòn làm giỗ vợ anh nhưng chưa có điều kiện vậy anh sẽ cố gắng hè về. Em vẫn hứa để dành cho anh bức tranh tương lai đấy chứ? Anh hy vọng món tiền ấy để anh sống tồn tại những ngày Sài gòn đó. Ba em vẫn khỏe chứ? Anh chúc gia đình và Ba em mạnh.
Được thư trả lời anh đang mong.
(Em đưa đến tận tay Lê Đại Chúc 5-7 Nguyễn Huệ, Lầu 5, Sài gòn)
Anh – Nguyễn Sáng (ký tên)
12.3.80
Em Chúc
Chị Sơn và em Ngọc là chị Vợ và em Vợ của anh vào Sài gòn chơi sẽ qua thăm em và gia đình. Còn anh bận chưa đi kịp được. Rất nhớ em. Chúc em mạnh và gia đình
Anh -Nguyễn Sáng (ký tên)
To/ Có việc gì nhờ sự giúp đỡ của Em.
Mến gửi em Chúc
Anh đã nhận được thư của em, những ý của em dành cho anh rất chính xác. Nhưng anh rất tiếc không đi cùng với anh Bùi Xuân Phái, lý do là anh sợ tiêu phá hết số tiền ấy rồi không giỗ được Thủy. Do đó, anh xin hoãn lại để qua tết anh vào là vừa dịp, vì chị Thủy mất vào ngày 14.4.79. Anh sẽ viết thư vào sau. Anh đang uống rượu với Phái, để ngày mai anh Phái lên đường bay vô Chúc đó. Anh chúc sức khỏe ba em và gia đình. Có gì thư cho anh.
Hà nội, 4.9.82
Mg (Mến gửi) Lê Đại Chúc
Anh về Hà nội vẫn nhớ không khi những ngày gặp nhau. Anh vẫn giữ bức tranh họa … và mẫu cho em. Chụp gửi bức tranh vườn chuối hộ cho anh.
Chúc em và anh Đào Luyện mạnh
Cho anh hỏi thăm người bạn gái
Mong em vẽ nhiều
Anh – Nguyễn Sáng (ký tên)
– Số tiền tranh còn lại bao giờ anh được nhận.
- Với danh họa Bùi Xuân Phái
Năm 1979 – Sài gòn.
Trong 1 lần trò chuyện với họa sĩ Lưu Công Nhân, hai người đều tỏ lòng mong nhớ danh họa Bùi Xuân Phái, ước mong giá mà lúc này có ông ấy ở đây thì vui biết mấy. Họa sĩ Lưu Công Nhân bất chợt nói: “Có lần ông ấy nói với tôi, nếu ai lo được cho ông ấy 1.000 đồng thì ông ấy vào Sài Gòn chơi ngay !”. (lương tôi lúc đó là 50 đồng 1 tháng, tức là 20 tháng lương của tôi). Tôi liền viết thư mời ông vào Sài Gòn, sống và vẽ tại nhà tôi trong 3 tháng. Trong 3 tháng ấy, thầy Phái đã truyền cho tôi tất cả kinh nghiệm vẽ sơn dầu mà thầy đã học tại Mỹ thuật Đông Dương và kinh nghiệm riêng của thầy.
Thỉnh thoảng họa sĩ Lưu Công Nhân, Bùi Quang Ngọc, Thái Tuấn và nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng ghé thăm thầy. Anh Hạng có tạc 1 tượng chân dung thầy. Thầy để lại cho tôi một số tranh phong cảnh, chân dung sơn dầu và hàng trăm ký họa chân dung những người trong gia đình tôi. Mỗi bức thư thầy Phái gửi cho tôi đều kèm theo 1 tranh nhỏ bằng đúng cỡ phong bì – lúc thì phố Hà Nội, lúc thì Chèo. Sau đây là mấy bức thư thầy Phái gửi cho tôi.
Hà Nội 10.08.79
Cháu Chúc thân mến !
Bác đã nhận được thư của cháu. Bác rất cám ơn cháu đã có sáng kiến để mời Bác vào chơi.
Bác nhận lời, còn bao giờ đi thì Bác chưa định ngay được.
Được gặp Bố cháu và cháu ở trong ấy vui quá. Cái nhà cháu tả trong thư như thế là tuyệt rồi.
Chúc cháu vui vẻ.
(Bùi Xuân Phái ký tên)
Hà Nội ngày 26.8.79
Chúc thân mến !
Mình chỉ cần chờ xin giấy phép và mua vé máy bay là bắt đầu lên đường.
Mình viết cho Chúc rõ.
Chúc cả nhà mạnh khỏe.
(Bùi Xuân Phái ký tên)
Hà Nội 8.11.79
Chúc thân mến !
Tôi đã về tới Hà Nội 11 giờ trưa hôm 5.11. Sức khỏe tốt và không bị mất mát gì.
Gọi là có vài hàng chữ cảm ơn Chúc, cả nhà, nhất là chị Chúc quý mến, đã giúp đỡ tôi nhiều trong những ngày vui chơi tại đất Sài Gòn.
Rất nhớ 2 cháu Chí và Ngọc và ô Thanh
(Bùi Xuân Phái ký tên)